شکوه وعظمت قلم در آموزه های اسلامی

قلم، از دیدگاه قرآن، نشانه تفکر و آگاهی بشر است و آنقدر مقدس است که خداوند متعال به آن قسم یاد نموده است. زبان و بیان با گذشت زمان کهنه می شود و ماندگار نیست، اما قلم میتواند باعث ماندگاری و بقا گردد.

بدون شک میتوان گفت که آنچه فرهنگ انسان ها را تا به امروز باقی نگهداشته و موجب تعالی و رشد تمدن ها و فرهنگ ها گردیده، عمدتاً قلم بوده است. اقتدار و تداوم دین بر دو اصل قلم و شمشیر استوار است. زمانی که جنگجویان به شمشیر خویش قسم می خوردند و بدان افتخار می کردند، برای نویسندگان و اهل قلم همین افتخار بس که خداوند به قلم آنان سوگند یاد کرده است.

یکی از مهم ترین رویدادهای زندگی بشر، پیدایش خط بوده است؛ که نیات و منویات ارزشمند و یا بی ارزش بشر را ثبت نموده و برای آیندگان به یادگار گذاشته است.

قلم، سرچشمه تمدن های بشری و منشأ پیشرفت و تکامل علوم، و بیداری اندیشه ها و افکار و شکل گرفتن مذاهب، و منشأ هدایت و آگاهی بشر بوده است، بدان حد که دوران زندگی بشر با پیدایش خط به دوران تاریخی و دوران ما قبل تاریخ تقسیم می شود. دوران تاریخ زندگی انسان از زمان اختراع خط آغاز می شود؛ زمانی که انسان توانست ماجرای زندگی اش را بر صفحات نقش نماید و سطوری بر صفحه کاغذ و شبیه آن به یادگار گذارد.

قلم، حافظ علوم و معارف، پاسدار افکار اندیشمندان، حلقه اتصال فکری علما، و پل ارتباطی گذشته و آینده است، و حتی ارتباط آسمان و زمین نیز از طریق لوح و قلم حاصل شده است.

قلم ابزاری است که انسان های جدا ازهم از نظر زمان و مکان را پیوند میدهد؛ به طوری که گویی همه متفکران اعصار گذشته را، که در تمام نقاط زمین به سر میبرند، در یک کتابخانه عظیم، جمع می بینیم.

در عظمت و شأن قلم همین بس که در قرآن عظیم الشان، سوره ای به آن اختصاص داده شده و خداوند متعال به قلم و آثار قلم و سطرها و کلماتی که از نوک قلم بر صفحه کاغذ نقش می بندد، سوگند یاد نموده است.

عظمت سوگند به قلم در قرآن هنگامی آشکارتر می شود که توجه داشته باشیم آن روزی که این آیه شریفه نازل شد، نویسنده و ارباب قلم در آن محیط وجود نداشت، بلکه عرب ها خواندن و نوشتن را حقیر می شمردند و آنچه در نظر آنها مقدس بود، شمشیر و اسب بود، نه خواندن و نوشتن. بناً میتوان گفت که نزول این سوره در آن محیط، بیانگر اهمیت ویژه خداوند به علم و قلم است.

رسول گرامی اسلام در اجتماع بی قلم و پُر شمشیر، جامعه ای را پی ریزی کرد که در آن قلم بر شمشیر ترجیح یافت و نظام اجتماعی آن بر قلم و تراوش فکر و اندیشه استوار گردید.

بزرگ ترین نمونه ارزش ما فوق تصوری که اسلام به قلم می دهد، آن است که پیامبر اسلام صلی الله علیه وسلم در آن هنگام که همه هدفش دعوت مردم به دین مقدس اسلام بود و بیش از همه به جهاد و مبارز نیاز داشت، نه به دانشمند و نویسنده، اعلام فرمود که جوهر قلم دانشمندان از خون شهیدان برتر است.

امروز تمام تمدن ها و علوم و پیشرفت هایی که در هر زمینه نصیب بشر شده است مرهون تلاش بی دریغ نویسندگان گذشته است، چرا که هم زیربنای خون شهید و هم پشتوانه آن، حاصل جوهر قلم های دانشمندان است، و سرنوشت اجتماعات بشری در درجه نخست به قلم ها بستگی دارد.

به یقین کامل میتوان گفت که بشر در سرتاسر تاریخ از قلم و آنچه بدان نوشته می شود، سود جسته است. کتابهای آسمانی گذشته هر چند به صورت دست نخورده باقی نمانده است، اما هر چه هست در سایه قلم و نگارش پایدار مانده است. از همه مهمتر، قرآن عظیم الشان، آخرین و کامل ترین کتاب الهی که در پانزده سده پیش بر آخرین و برترین پیامبران نازل گردیده است، توسط کاتبان وحی بر ابزارهای نوشتنی آن زمان نقش بست و هم اکنون مسلمانان سراسر جهان از آن بهره می برند. همچنان سخنان انبیاء عظام و گفتار گهربار بزرگمردان جهان اسلام و دانشمندان بی بدیل همه و همه به وسیله قلم به نسل های بعدی انتقال یافته است.

در پرتو آیات و احادیثی که گفته آمدیم و با توجه به اهمیت انتقال افکار بزرگان و دانشمندان به نسل های بعد این نکته روش می گردد که قلم و نگارش مقام بس بلند و قداستی آسمانی دارند.

شایان ذکر است که تمام آنچه گفته شد، درباره قلم هایی است که در مسیر حق و عدالت گردش می کنند و فضائل انسانی را پاس می دارند و با ریاکاری و ظلم و ستم و تمام زشتی ها مبارزه می نمایند، اما قلم های مسموم و گمراه کننده، خطر بزرگ و بلای عظیم برای جوامع انسانی است، زیرا همانگونه که اصلاحات جوامع بشری از قلم های نویسندگان مؤمن و معتقد بر می خیزد، فساد و تباهی نیز از قلم های مسموم و فاسد شیوع و گسترش می یابد.

+ نوشته شده در سه شنبه سوم مرداد ۱۴۰۲ ساعت ۱۱:۷ ق.ظ توسط مصطفی اورهان  |