نگاهی به تاریخچه صنعت چاپ در کشور

صنعت چاپ در افغانستان دارای تاریخچه ای طولانی می باشد ولی متاسفانه به دلایل گوناگون جایگاه اصلی خود را در ساختار بازار صنعت بدست نیاورده است.

نخستین بار صنعت چاپ در دوران پادشاهی امیر شیرعلی خان به افغانستان آمد، ولی متأسفانه کتابی از آن دوران که تاریخ آن زمان را داشته باشد یا آدرس یک چاپخانه مشخصی در آن ذکر شده باشد، در دسترس نیست.

اولین جریده ای چاپ شده در افغانستان "شمس النهار" نام دارد، که چاپ مطبعه کابل در آن تذکر داده شده است، اما اینکه مطبعه کابل، چاپخانه سنگی بوده است یا در جای دیگری چاپ می شده، هنوز معلوم نیست.

بر اساس مستندات موجود ما نتیجه می گیریم که صنعت چاپ در دوران امیر شیرعلی خان به افغانستان آمده است.

در دوران حکمروایی امیر عبدالرحمن خان با وجود انتشار چند کتاب و اشتهارات و کتاب های دفاتر و صکوک و حسابداری، که برای بار اول در افغانستان معرفی شده است، از انتشار روزنامه و یا جریده خبری نیست.

پس از مرگ امیر عبدالرحمن و به قدرت رسیدن پسرش امیر حبیب الله خان آثار زیادی در کشور به طبع رسید که اکثرا چاپ حروفی مطبعه دارالسلطنه کابل بود.

در زمان امان الله خان چاپ سنگی در افغانستان رایج میشود و در حدود چهل جلد کتاب از زمان ایشان در افغانستان موجود می باشد.

دوران حکمروایی امان الله خان برای صنعت چاپ زمان خوبی بود، در این دوره صنعت ترجمه در افغانستان رایج شد، روزنامه نگاری بوجود آمد و معروف ترین نشریه آن روزگار یعنی سراج الاخبار آراسته به زیور طبع گردید.

تا زمانی که امان الله خان بر اریکه قدرت بود، در روند صنعت چاپ افغانستان رونق خوبی پدید آمد، ولی با تأسف با سقوط دولت امانی این روند متوقف گردید.

سالیان بعد با به قدرت رسیدن نادرشاه، صنعت چاپ دوباره در کشور رونق پیدا کرد، انجمن ادبی کابل تاسیس شد، مجله ادبی کابل به نشر رسید و طوری که از نمونه ها و آثار چاپی آن روزگار پیداست، چاپ تقریباً کیفیت خوبی داشت. در این زمان هر چیزی که چاپ می شد حتماً باید از سوی مسئولین دولتی بررسی می شد. در دوره سلطنت محمد نادرشاه و به قدرت رسیدن پسرش محمد ظاهر شاه روند صنعت چاپ و نشرِ آثار به همین منوال بود. در آن زمان صنعت چاپ به صورت رسمی در اختیار دولت بود و افغانستان اصلاً مرکز خصوصی چاپ نداشت.

بعد از دهه پنجاه انتشارات در افغانستان رونق تازه ای یافت و چند مرکز طبع و نشر در کشور ایجاد گردید. در همین دوره صنعت چاپ کم کم شکل گرفته بود که کودتای هفتم ثور سال 1357 به وقوع پیوست و تمام چاپخانه ها ازهمان شکل اولی خود منحرف شده و در اختیار رژیم حاکم زمان قرار گرفت.

با تحولات دهه هشتاد هم هرچند به کثرت مراکز خصوصی طبع و نشر توجه زیادی مبذول گردید، ولی با آنهم کار درین عرصه به حدی صورت نگرفت که تمامی ضروریات کشور را بسنده باشد.

امیدواریم امارت اسلامی افغانستان در پهلوی سایر تلاش های علمی و فرهنگی که انجام داده است، توجه هرچه بیشتر در زمینه طبع و نشر نیز مبذول بدارد، تا باشد کشور ما در این زمینه به کفاف و بسندگی لازم برسد.

+ نوشته شده در چهارشنبه بیست و نهم شهریور ۱۴۰۲ ساعت ۱۱:۴۶ ق.ظ توسط مصطفی اورهان  |