نگاهی به هنر مینیاتور و ویژگی های آن

میناتوری نوعی از نقاشی است که در آن طرح رسامی در ابعاد کوچک خلق می‌ شود، یا به عبارت دیگر یک نوع رسامی مخصوصی است که توسط پیوند دادن برگ ‌ها، گلبرگ‌ ها، ساقه، پیوند، پندک، شاخه‌ ها وخط‌ های مختلف هندسی، مناظر طبیعی وغیره شکل می ‌گیرد. این رسم با قلم در کاغذ، با وسایل گوناگون روی فلزات، چوب، گچ، سنگ و غیره ترسیم می ‌گردد. میناتوری در جهان از جمله هنرهای زیبا بوده و مقام سوم را در صنف هفت هنر زیبا دارا می باشد. این هنر در صنایع قالین، بافندگی، نجاری، معماری و غیره مورد استفاده قرار می گیرد. هنر میناتور در شرایط کنونی به ‌شکل مدرن و سهل ترسیم می گردد.

هنر میناتور همان طور که قبلاً اشاره کردیم، نوعی از نقاشی‌ است که در آن هنرمند به سراغ بازتاب طبیعت می ‌رود و تلاش می‌ کند که آنچه را در اطرافش قرار دارد، به گونه هنری و ظریف به تصویر بکشد.

منبع الهام هنرمند عرصه میناتور اصولاً طبیعت است و او با دقت در گیاهان و اجزای دیگر محیط خود، برای میناتور‌های خود ایده می ‌گیرند.

عمده‌ ترین کار و فشار در ترسیم میناتوری گل و برگ و شاخه هاست. گل‌ ها داری رنگ و اشکال هندسی زیاد بوده و مینیاتوریست نظر به گل های زیبای محیط خود به ترسیم و نقاشی میناتوری می پردازد.

همین گونه برگ ها و شاخه ها نیز از موارد مورد استفاده هنرمندان اینگونه ای از نقاشی اند. برگ ها و شاخه ها دارای انواع مختف بوده و در رسم میناتوری کاربرد فراوان دارند.

همچنان در کار میناتوری از پرندگان و حیوانات وحشی زیبا و پرنقش و نگار نیز استفاده زیاد صورت می گیرد.

ابزار و وسایل مورد نیاز يك مینیاتوریست در مقايسه با ساير هنرها بسيار محدود است. وسائلی که در هنر میناتور به کار میروند عبارت اند از: کاغذ مخصوص، قلم مو، بوم یا تخته مقوایی که برای ترکیب رنگ ها از آن کار گرفته می شود، روغن خاصی که برای محافظت اثر از آن استفاده می شود و رنگ های مختلف، که بیشتر هنرمندان به دلیل کیفیت بهتر اثر شان از رنگ های دست ساز خود استفاده می نمایند.

پیشینه هنر مینیاتور افغانستان به گذشته‌ های خیلی دور میرسد، هرچند این هنر در طول سده ها فراز و فرد های فراوانی را در قبال داشته اما میتوان گفت، زمانی که آریائیان توانستند در قرن سوم هجری به دربار عباسیان وارد شوند نقاشی پس از یک دوره رکود و بی رونقی دوباره جان تازه گرفت. آثار نفیسی در این دوره خلق شد که متأسفانه بخش عظیمی از آن در طی حملات مغول از بین رفت.

در دوره ایلخانیان نیز گام‌ هایی در راه پیشرفت این هنر برداشته شد ولی در دوره حکمروایی شاهرخ میرزا پسر بایسنقر، زبده‌ ترین هنرمندان نقاش و صحاف و تذهیب کار و خوشنویس در مراکز نقاشی و کتاب آرایی گردهم آمده و به کارهای هنری پرداختند. از آنجا که بایسنقر میرزا خود ادیب و خوشنویس بود با حمایت‌های خویش گامی مؤثر در اعتلای مکتب هرات برداشت. دو نمونه از آثار برگزیده آن زمان کتاب های کلیله و دمنه و شاهنامه بایسنقری می ‌باشد.

در نیمهٔ سده نهم هجری پس از فوت شاهرخ میرزا تا به سلطنت رسیدن سلطان حسین بایقرا فعالیت هنرمندان دچار رکود شد. سلطان حسین پس از به سلطنت رسیدن به کمک وزیر دانشمند و ادیب خود امیرعلی شیر نوایی هنرمندان و ادیبان بزرگ را در دربار گردهم آورد و باعث اوج ‌گیری فعالیت ‌های هنری و ادبی شد.

از جملۀ میناتوری های کهن افغانستان که تاکنون باقی ‌مانده است میتوان میناتوری های روضه مزار شریف، از زمان سلطنت سلطان حسین بایقرا و منار جام هرات، متعلق به عهد گوهرشاد بیگم را نام برد. در شمار هنرمندانی که بعد ها این هنر را تعقیب و انکشاف داده و از آنها آثار برجا ‌مانده است، استاد کمال الدین بهزاد، غلام محمد میمنگی، احمد علی کهزاد، جلالی پوپلزائی و برخی دیگر را میتوان نام برد.

+ نوشته شده در چهارشنبه هشتم آذر ۱۴۰۲ ساعت ۱:۱۹ ب.ظ توسط مصطفی اورهان  |