دربزرگداشت از زاد روز علامه محمداقبال لاهوری

هژدهم عقرب سال روان مصادف بود به یکصدوچهل ویکمین زاد روز شاعر و فیلسوف بزرگ جهان علامه محمداقبال لاهوری. فصل پاییز سال 1256 خورشیدی شهر سالکوت پنجاب شاهد به دنیا آمدن کودکی بود که بعدها به نام علامه محمد اقبال لاهوری شهرت و آوازه جهانی یافت.

اقبال دوران كودكی و نوجوانی خود را در زادگاهش به سر برد. زبان ‌های دری و عربی را در مدارس آنجا فرا گرفت و با مقدمات علوم اسلامی و معارف قرآنی آشنا شد. سپس در مدرسه به نام "اسكاچ میشین" وارد و به اصول ومبادی علوم جدید مشغول شد. پدرش شیخ نورمحمد با آنكه پیشه دو زندگی داشت اوقات خود را در مصاحبت اهل سلوك می ‌گذرانید و با شعرو ادب و عرفان آشنا بود و خصوصاً به شیخِ اكبر "محی ‌الدین عربی" ارادت تمام داشت و در خانه كتاب فصوص الحكم و فتوحات مكیه را مطالعه می ‌كرد.

آشنایی اقبال با مقدمات عرفان نظری و الفاظ و اصطلاحات خاص آن از همین روزگار آغاز شد و چون پدرش به سلسله قادریه شریف تعلق خاطر داشت، او نیز در سنین جوانی به این مجموعه پیوست.

اقبال از آغاز جوانی شعر می ‌گفت و در مجالس شعر خوانی شركت می‌ كرد و در بعضی از جراید محلی اشعارش طبع و نشر می ‌شد. او پس از طی دوران تحصیلات متوسطه در سال 1274 هجری خورشیدی به لاهور رفت و به تحصیلات عالی اش ادامه داد. در دوران تحصیل علاوه بر زبان‌های دری و عربی با ادبیات انگلیسی و ادبیات جدید اروپایی آشنایی كامل حاصل كرد و مقدمات فلسفه غرب را فراگرفت. در دوره فوق لیسانس علاوه بر تحصیل فلسفه كه موضوع اصلی كار او بود به مطالعه اصول علم اقتصاد و حقوق نیز اشتغال داشت. اقبال پس از پایان تحصیلات عالی در بخش زبان ‌های شرقی به تدریس دانشجویان پرداخت وعهده ‌دار تدریس زبان عربی، ادبیات انگلیسی، ‌اقتصاد، ‌تاریخ و فلسفه شد و دراین زمینه ‌ها به تحقیق و ترجمه و تالیف پرداخت. درسال 1283 جهت ادامه تحصیل به شهر لندن رفت و سه سال در کشور های بریتانیا و آلمان به تحصیل حقوق و فلسفه جدید و تحقیق درحكمت اسلامی و تفحص در تاریخ فكر و تمدن غرب مشغول بود.

اقبال از دوران نوجوانی با شعر و ادب اروپا انس و الفت داشت و در این دوران بیش از همه به آثار "گوته" توجه داشت. درسال 1287 خورشیدی به هند بازگشت و پس از آن مدت كوتاهی از كار تدریس كناره گرفت و تا پایان عمر با درآمد وكالت به سر ‌برد. بیشترینه اوقات او به سرودن شعر و نوشتن مقالات و ایراد سخنرانی ‌ها می ‌گذشت و سعی داشت كه مسلمانان هند را به ارزش‌ ها و مواریث معنوی خود آگاه گرداند و آنان را برای كسب آزادی و استقلال و بازیافت هویت تاریخی و فرهنگی شان آماده سازد.

از علامه محمد اقبال لاهوری، آثار و نوشته هایی در سه زبان فارسی، اردو و انگلیسی به جای مانده است.

اقبال پس از مطالعه عمیق قرآن در پایان عمر تلاش كرد كتابی به نام احیای رویه قضایی اسلام بنویسد و به همین منظور، شمار فراوانی كتاب جمع آوری كرد. هم زمان در اندیشه نوشتن شعر منثوری به زبان انگلیسی، با نام پیامبر فراموش شده بود كه عمر اقبال فرصت نگارش آن را نداد.

علامه محمد اقبال لاهوری سرانجام در بهار سال 1317 پس از طی یك دوره بیماری، چشم از جهان فرو بسته و به دیار باقی شتافت.

با سروده زیبایی از این شاعر بزرگ و دانشمند بی بدیل یاد و خاطرش را گرامی داریم:

عقل هم عشق است و از ذوق نگه بیگانه نیست

لیکن این بیچاره را آن جرأت رندانه نیست

گرچه می دانم خیال منزل ایجاد من است

در سفر از پا نشستن همت مردانه نیست

هر زمان یک تازه جولانگاه میخواهم ازو

تا جنون فرمای من گوید دگر ویرانه نیست

با چنین زور جنون پاس گریبان داشتم

در جنون از خود نرفتن کار هر دیوانه نیست