نگاه گذرا بر کتاب معیار الاشعار خواجه نصیرالدین طوسی

معیار الاشعار کتابی است درعلم عروض و قافیه ی شعر دری و تازی نوشته خواجه نصیرالدین طوسی که در قرن هفتم هجری قمری به رشته تحریر درآمده و نویسنده درآن به اوزان مختلف شعری پرداخته و نظریات عالمانه و دقیقی اندرین باب ارائه نموده است.

معیار الاشعار از لحاظ قدمت و تفصیل در موضوعِ علم عروض دومین کتاب مستقل زبان دری است، و از لحاظ جامعیت، اعتبار، نظم منطقی، دقت، و نوآوری، نخستین اثر در این زمینه می باشد. معیار الاشعار از نظر تاریخ علم، دانش عروض و قافیه، و تحقیقات زبان شناسی، اهمیت ویژه دارد، و ایجاز وبلاغت آن در نثر دری بی همتاست.

خواجه نصیرالدین طوسی به عنوان یکی از بزرگترین دانشمندانِ دارای معلومات گسترده که درعلوم مختلف صاحب نظر بوده است، عرصه ادبیات را نیز از نظر دور نداشته و با تألیف این کتاب و پرداختن به موضوع شعر سعی داشته تا درعرصه ادبیات نیز نظریات علمی از خود بر جای گذارد.

ازدیدگاه او وزن همواره درشعر وجود نداشته، اما عنصرخیال همیشه معتبر بوده است. خواجه نصیرالدین طوسی در این کتاب به دلایلِ اختلاف اوزان و قوافی در زبان ها پرداخته و تصریح نموده است که اختلاف در ماهیت حروف، عامل اختلاف وزن و قافیه می باشد. سپس به بیان تفاوت تصدیق و تخیل پرداخته و عنوان می کند که مبنای قبولِ تصدیق، مطابقت آن با واقعیت است در حالی که مبنای پذیرش تخیل، التذاذ و تعجب نفس است. در نگاه خواجه رفتارهای مشابه و تقلیدی برسه گونه: طبعی، عادتی و صناعتی تقسیم می شوند و تحقق آن را در لحن، وزن و کلام مخیل می داند.       

در نظر خواجه، هدف از سرودن شعر تخیل به منظور ایجاد ترغیب یا امتناع و یا ایجاد نوعی احساس رضا، نارضایتی و یا نوعی لذت و رساندن کلام از مرتبه ای نازل با مرتبه ای عالی بوده است. همچنین از خواجه ابیاتی برجای مانده که نشان از مهارت بالا، توانایی و احاطه ادبی ایشان دارد.

این کتاب همچون دیگر آثار خواجه، نثرى پیراسته داشته و از ترتیب و تنسیقى متقن برخوردار است، به همین سبب در زبان درى از اهمیت فراوانی برخوردار می باشد.

+ نوشته شده در سه شنبه سی و یکم خرداد ۱۴۰۱ ساعت ۱:۳۴ ب.ظ توسط مصطفی اورهان  |