شهر تاریخی ضحاک

شهر ضحاک مجموعه خرابه‌ های شهر باستانی در ولایت بامیان و یکی از نشانه‌‌ های تاریخی شاهنامه است که قرار شواهد تاریخی در سال ۶۱۷ هجری قمری توسط ارتش چنگیز با خاک یکسان گردیده است.

شهر ضحاک که به نام شهر سرخ نیز شناخته می ‌شود، مجموعه‌ وسیعی از ویرانه بناهای تاریخی است که بر تپه‌ سرخ رنگی مشرف به نقطه استراتیژیک، در محل ورودی شرقی وادی بامیان و در قسمت جنوب غربی شش ‌پل واقع شده است.

روزگاری شهرضحاک، چهار راه ارتباطی دنیای قدیم بود و راه ‌های تجاری از این محل می ‌گذشتند، که جنوب را به هندوستان، شرق را به ایران و شمال را به سلسله کوه‌ های هندوکش و دریای آمو وصل می ‌کرد.

از دیوارهای این شهر، برج ‌های متعدد و راه ‌های پیچ و خم آن که تا هنوز قابل مشاهده است، فهمیده می ‌شود که در زمان آبادی خویش از شکوه، رونق و استحکامات دفاعی مهمی برخوردار بوده است.

در برخی از قسمت ‌های باقی مانده این شهر، آثاری از دوره‌ های تاریخیِ، ترک ‌های یفتلی یا هون ‌های سفید از قرن ‌های چهارم تا نهم میلادی، سده‌ های اولیه اسلامی از قرن‌ های دهم تا سیزدهم میلادی و تیموری‌ ها از قرن پانزدهم تا شانزدهم میلادی به چشم می خورد.

اصل نام این شهر در نخستین سال ‌ها مشخص نیست؛ هرچند افسانه شاه ماردوش، به نام ضحاک در ادبیات دری آمده و مردم عوام نیز عقیده دارند که اینجا پایتخت ضحاک ماردوش بوده، چون او این شهر را ساخته است.

استاد احمد علی کهزاد در کتاب افغانستان در شاهنامه نوشته است: در اثر حفریات، کوزه‌ هایی با مارک صورت برخی از ترک ‌شاهان غربی هم پدیدار شده که مقارن ساسانی‌ ها از ماورای آمو به خاک‌ های باختر سرازیر شده‌ اند.

از طرفی هم افواهات و قصه‌ های عامیانه در بین مردم وجود دارد که بنیان‌ گذار این شهر یکی از شاهان مقتدر افسانه ‌ای ترک‌ ها، بنام ضحاک ماردوش بوده است. اما این که شهر ضحاک در کدام دوره و زمان بنا شده است، کسی دقیقاً چیزی نمی ‌داند.

در بعضی از کتب تاریخی آمده است: چنگیز تنها حصار بامیان را که شهر غلغله امروزی است، به ویرانه تبدیل کرد. در زمان یورش او هیچ نام از این شهر در تاریخ ذکر نشده است؛ پس احتمال زیاد وجود دارد که این شهر قبل از آن خراب شده باشد.

بخش بالای برج‌ های شهر ضحاک که در تپه‌ های شمالی شهر به جای مانده ‌اند، دوباره تعمیر شده‌ است. به نظر می ‌رسد که شهر یک مرتبه به کلی ویران شده و قرن ‌ها مخروبه مانده و در اثر ریزش مداوم برف و باران بخشی از دیوار برج ‌ها ساییدگی یافته و آب ریخته شده، سپس بر روی بقایای دیوار برج ‌ها، دیوارهای جدیدی ساخته شده است.

شهر ضحاک با وجود اینکه به کلی ویران شده ولی با آنهم تا هنوز توانسته جذابیتش را برای توریستان و جهانگردان حفظ کند. از آثار دیدنی باقی مانده آن، ویرانۀ برج‌ های مراقبتی، دیوارهای منقش، چندین مغاره، زینه های که از یک تونل می ‌گذرد و یک تونل زیرزمینی است.

تونل زیرزمینی در نزد مردم محل به نام راه آبدوزدک یاد می ‌شود که عبارت از تونل خمیده و مارپیچ است که از وسط شهر ضحاک، از تپه پایینی به سوی زیرزمین حفر شده است و به حوض آبی که اینک خشکیده است، وصل می ‌شود.

این شهر تاریخی که به ‌عنوان یکی از میراث فرهنگی یونسکو به ثبت رسیده، خوشبختانه پس از سالیان درازی توسط این سازمان و همکاری مالی کشور ایتالیا به بازسازی گرفته شده و از مدتی به اینسو کار بالای این ساحه باستانی جریان دارد.

+ نوشته شده در چهارشنبه بیست و دوم آذر ۱۴۰۲ ساعت ۱:۲۵ ب.ظ توسط مصطفی اورهان  |